ایمنی لیفتراک
ایمنی لیفتراک مسئله مهمی می باشد که تمامی نیروهای مشغول در حوزه صنعت باید با آن آشنا و آن را رعایت کنند تا از بروز خطرات جبران ناپذیر جلوگیری شود.
به طور کلی ایمنی لیفتراک به معنی رعایت قوانین و آئین نامه ها، حین استفاده از این دستگاه می‌باشد.
در مبحث ایمنی لیفتراک به موضوعات زیر اشاره می‌کنیم:
- نکات ایمنی لیفتراک
- ایمنی اپراتور
- نکات بازرسی
- بندهای آیین نامه
نکات ایمنی لیفتراک
- اپراتور آموزش دیده
کارکنان باید به صورت کامل آموزشهای لازم را ببینند و به مهارت کافی دست یابند. رانندگی لیفتراک تنها توسط کسانی که دارای گواهی نامه لیفتراک هستند مجاز می‌باشد.
- لباس کار مناسب
اپراتورها باید لباس کار مناسب با محیط بپوشند که شامل کلاه ایمنی و جلیقه‌های شبرنگی می‌باشد. لباس‌های کارمندان باید دقیقا هم سایز خودشان باشد زیرا لباس های گشاد حین کار موجب بروز حادثه می‌شود.
- بازرسی
اپراتور قبل از حرکت لیفتراک بایستی تمامی تجهیزات از جمله لاستیک ، فرمان ، اهرم ، بوق و … را به صورت دقیق و منظم چک کند.
- نحوه روشن کردن لیفتراک
راننده لیفتراک حتما باید از پله ها و دستگیره برای سوار شدن بر لیفتراک استفاده کند. قبل از روشن کردن دستگاه بررسی های اولیه جهت تنظیم صندلی و آینه ها باید صورت گیرد. راننده لیفتراک ابتدا باید کمربند ایمنی خود را ببندد و سپس شروع به کار کند.
- ایمنی محیط کار
راننده لیفتراک تنها باید در مسیر های تعیین شده حرکت کند. به نشانه ها و علامت هایی که مقدار بار مجاز را تایین میکنند توجه کند. به هیچ عنوان با لیفتراک از روی پل عبور نکنید مگر آنکه اطمینان کافی داشته باشید که پل تحمل وزن لیفتراک و بار آن را دارد.
- سرعت
سرعت مجاز و تعیین شده را رعایت کنید. با سرعت آهسته و آرام بپیچید. توقف و یا تغییر مسیر را به آرامی انجام دهید.
- خطرات احتمالی
از سطوح لغزنده و ناهموار ، جاده و دست انداز ها جدا خودداری کنید. برای عبور از کنار کارمندان و گوشه در های کارخانه از بوق استفاده کنید.
- پایداری بار
پیش از حرکت بار را به صورت کامل و دقیق بررسی کنید. مطمئن شوید که بارها به صورت منظم و درست بر روی هم چیده شده اند. بار یا محموله ای را که از ایمنی آن مطمئن نیستید حرکت ندهید.
- فاصله مناسب
فاصله مناسب با لیفتراک های دیگر رعایت شود. از داشتن فضای کافی و مناسب جهت تغییر مسیر و … اطمینان حاصل کنید.
- دید کامل اپراتور
هنگام چیدن بار بسیار مهم است که جای قرارگیری و قفسه ها را به خوبی ببنید. به رانندگی ادامه ندهید اگر دید کافی و یا توان رانندگی ندارید.
- ایمنی دکل عمودی
از ایستادن جلوی دکل و یا زیر دکل جدا خودداری نمایید زیرا موجب آسیب های جدی و شدید می‌شود. اعضای بدن راننده به هیچ عنوان نباید در تماس با دکل قرار گیرد.
- نکات حرکات لیفتراک در سراشیبی
هنگام قرار گرفتن بر روی سراشیبی و یا رمپ به هیچ عنوان بارگیری صورت نگیرد. موقع پایین آمدن از رمپ به صورت دنده عقب حرکت نمایید.
- میزان باربری
وزن باری که توسط لیفتراک حمل می‌شود باید متعادل باشد چنانچه اگر وزن بار بیش از حد مجاز باشد چرخ های عقبی لیفتراک از زمین بلند می‌شود و موجب واژگونی لیفتراک می‌شود. برای بلند کردن بارهای سنگین از نوک چنگال‌های لیفتراک استفاده نکنید.
- تقسیم بار بر روی شاخکها
برای بلند کردن بار ابتدا اطمینان حاصل کنید که هر دو چنگال زیر بار قرار گرفته است. از پالت‌های دارای شکستگی برای حمل بار استفاده نکنید.
- نکات سوخت گیری
سوخت گیری لیفتراک‌ها در جایگاه های مخصوص انجام می‌شود. در هنگام سوخت گیری لیفتراک باید خاموش باشد.
- نکات اتمام کار
هنگام پایان کار چنگال‌ها را تا سطح زمین پایین آورده و ترمز دستی را بکشید. لیفتراک را خاموش کنید و سوئیچ را بردارید.
ایمنی اپراتوری
منظور از ایمنی اپراتوری رعایت قوانین و مقررات برای حفظ سلامت جان فرد است.
لیفتراک‌ها چون جزو خانواده بالابر ها هستند و از مهم‌ترین وسایل نقلیه انبارداری می باشند هرساله اتفاقات زیادی برای اپراتور ها و کارمندان رخ میدهد که نیازمند آموزش کامل و جامع است.
نکات اولیه بازرسی پس از خرید لیفتراک
همه لیفتراک‌هایی که جدید و نو هستند و به تازگی خریداری شده اند ابتدا باید توسط بازرس با تجربه مورد بازرسی قرار گیرد. مقصود از بازرسی اولیه تطبیق دادن وضعیت لیفتراک با قوانین و استانداردها مربوطه می‌باشد.
چندین نکته که در بازرسی لیفتراک باید به آنها بپردازیم:
- سازه و اتاق لیفتراک
- شاخک ها
- وسایل ایمنی
- دکل
- سیستم هیدرولیک
- سیستم سوخت رسانی
بندهای مهم از آیین نامه لیفتراک
فصل اول: تعاریف لیفتراک
ماشینی است دارای یک دکل، شاخک و ملحقات که با توجه به نوع فعالیت برای حمل و نقل، جابجائی و انبارنمودن بارها در اشکال و ظرفیت‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شود و متناسب با نوع کار و محیط از سوخت‌های فسیلی، گاز یا برق استفاده می‌کند.
ظرفیت
حداکثر بار مجاز ایمن که توسط لیفتراک جابه‌جا می‌شود و بوسیله کارخانه سازنده بر روی پلاک مشخصات ماشین درج شده است.
ملحقات لیفتراک
کلیه تجهیزاتی که توسط شرکت سازنده لیفتراک، مطابق با استانداردهای لازم برای حمل و جابجائی بارهای خاص به دکل یا شاخک لیفتراک اضافه می‌شود.
تجهیزات کنترلی
تجهیزاتی نظیر گیج‌ها، کنترل‌کننده‌ها و نشانگر سرعت که بوسیله آنها وضعیت و عملکرد لیفتراک تحت کنترل در می‌آید.
فصل دوم: مقررات عمومی
- ماده۱– رانندگان لیفتراک باید آموزشهای لازم در خصوص نحوه صحیح کار و عملکرد ایمن لیفتراک را فراگرفته و همچنین دارای گواهینامه ویژه لیفتراک باشند.
- ماده۲– رانندگان لیفتراک موظف اند به هنگام کار از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار استفاده نمایند.
- ماده۳–سوار نمودن و انتقال کارگران و دیگر افراد متفرقه توسط لیفتراک ممنوع است.
- ماده۴– در هنگام رانندگی با لیفتراک استفاده از کمربند ایمنی الزامی است.
- ماده۵– در صورتی که لیفتراک یا بار آن به هر علت دچار عدم تعادل یا واژگونی گردد ، راننده نباید تا رفع کامل خطر از داخل کابین خارج شود.
- ماده۶– چیدمان محصولات و مواد در طول مسیر و تقاطع کارگاه ها باید بگونه ای باشد که راننده از دید کافی برخوردار گردد.
- ماده۷ـ محدوده عملیات و تردد لیفتراک در کارگاه باید به طور واضح و مشخص علامت‌گذاری گردد.
- ماده۸ ـ تردد کارگران و افراد متفرقه در محدوده حرکت لیفتراک ممنوع است.
- ماده۹ـ کارفرما مکلف است با ایجاد نقاط و خطوط رنگ‌آمیزی شده، محلهای عبور و مرورکارگران و افراد متفرقه را مشخص نماید.
- ماده۱۰ـ محدودیت سرعت حرکت لیفتراک در تمامی مسیرها باید مشخص و بر روی تابلوهای راهنما و هشداردهنده نمایش داده شود.
- ماده۱۱ـ درب‌های خروجی، کانال‌ها، موانع، حفاظ‌ها و ستون‌های موجود در محوطه
کارگاه که در مسیر تردد لیفتراک‌ها می‌باشند، باید بگونه‌ای رنگ‌آمیزی شوند که به سهولت قابل رویت باشند.
- ماده۱۲ـ رنگ بدنه لیفتراک باید کاملاً مشخص و متمایز از رنگ محیط باشد.
- ماده۱۳ـ رانندگان لیفتراک مکلفند ضمن رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی از مسیرهای مشخص شده تردد نمایند.
- ماده۱۴ـ توقف لیفتراک در مقابل تاسیسات مربوط به گاز، برق، آتش‌نشانی، پله‌های اضطراری، آسانسور و تجهیزات امدادی ممنوع است.
- ماده۱۵ـ حرکت لیفتراک فقط در صورتی مجاز است که شاخکهای آن در پایین‌ترین حد ممکن قرار گرفته باشد.
- ماده۱۶ـ رانندگان لیفتراک در هنگام رانندگی بایستی از انجام اعمالی نظیر خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه و استفاده از داروهای خواب‌آور و هرگونه شوخی و اعمال غیر ایمن که باعث عدم تمرکز می‌گردد، خودداری نمایند.
- ماده۱۷ـ محدوده عملیات لیفتراک بایدکاملاً صاف، مسطح و دارای استحکام کافی و عاری از هرگونه لغزندگی باشد.
- ماده۱۸ـ استفاده از لیفتراک و ملحقات آن برای حمل و جابجائی بار با ظرفیت بیش از حد مجاز ایمن ممنوع است.
- ماده۱۹ـ کارفرما مکلف به استفاده از لیفتراک و ملحقات سالم، ایمن و متناسب با شرایط محیط کارگاه و نوع بار می‌باشد.
- ماده۲۰ـ در حمل و نقل و جابجائی بارهائی که راننده از دید کافی برخوردار نمی‌باشد، انتخاب روش‌های ایمن برای جابجائی بار الزامی است.
- ماده۲۱ـ حمل و جابجائی بارهای با طول زیاد و یا دارای نوسان باید در پائین‌ترین حدممکن و با رعایت کلیه مسائل ایمنی صورت پذیرد.
- ماده۲۲ـ جابجائی و حمل بار در صورتی که باعث عدم تعادل بار لیفتراک گردد ممنوع است.
- ماده۲۳ـ سوار نمودن افراد یا اضافه کردن وزنه در عقب لیفتراک برای ایجاد تعادل ممنوع است.
- ماده۲۴ـ ترمز ناگهانی لیفتراک برای تخلیه بار اکیداً ممنوع است.
- ماده۲۵ـ برای جابجایی بار، نباید آنرا با شاخک لیفتراک به جلو هل داد.
- ماده۲۶ـ استفاده از دو یا چند لیفتراک برای حمل یک بار و یا افزایش ارتفاع عملکرد ممنوع است.
- ماده۲۷ـ راننده لیفتراک باید درخصوص نحوه استفاده از ملحقات، آموزشهای لازم را دیده و مستندات آن در پرونده وی ثبت و نگهداری گردد.
- ماده۲۸ـ راننده لیفتراک باید آگاهی‌های لازم درخصوص نوع، حجم، وزن، مرکز ثقل و روش صحیح حمل بار را کسب نموده و از ایمن بودن مسیرهای تردد اطمینان حاصل نماید.
- ماده۲۹ـ بازدید کلیه قسمت‌های لیفتراک و ملحقات آن قبل از شروع هر شیفت‌کاری توسط راننده الزامی است.
- ماده۳۰ـ بازرسی فنی کلیه قسمت‌های لیفتراک و ملحقات آن بعد از هرگونه تعمیرات و طی دوره‌های زمانی مطابق دستورالعمل‌های شرکت سازنده الزامی بوده و نتایج آن باید در پرونده لیفتراک ثبت و نگهداری شود.
- ماده۳۱ـ هر لیفتراک باید دارای یک پرونده که حاوی دستورالعمل‌های شرکت سازنده و همچنین سوابق بازرسی‌های فنی، تعمیرات و روش‌های نگهداری است، باشد.
- ماده۳۲ـ استفاده از لیفتراک و اجزاء آن بعنوان نردبان و یا جایگاه کار کارگران اکیداً ممنوع است.
- ماده۳۳ـ حمل افراد توسط شاخکهای لیفتراک یا پالت ممنوع است.
- ماده۳۴ـ لیفتراک باید مجهز به اطاقک ایمن راننده، کمربند ایمنی، چراغ هشداردهنده، آژیر، بوق دنده عقب، آینه‌های بغل و تجهیزات کنترلی باشد و همچنین برای کار در تاریکی به چراغ‌های مناسب جلو و عقب با نور کافی تجهیز گردد.
- ماده۳۵ـ تردد و فعالیت لیفتراک‌ها در نزدیکی خطوط برق فشار قوی فقط با رعایت مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق مجاز است.
- ماده۳۶ـ راننده لیفتراک باید از رانندگی با دست‌ها و کفش‌های خیس، روغنی و یا آغشته به مواد لغزنده خودداری نماید.
- ماده۳۷ـ اعضای بدن راننده و یا دیگر کارگران تحت هیچ عنوان نباید در بین قطعات متحرک لیفتراک قرار گیرد.
فصل سوم: مقررات اختصاصی
- ماده۳۸ـ قراردادن شاخکها بر روی زمین، کشیدن ترمز دستی، خاموش نمودن موتور و کلید قطع کن و خارج کردن کلید از سوئیچ قبل از ترک لیفتراک الزامی است.
- ماده۳۹ـ حمل لیفتراک به طبقات باید توسط بالابر مخصوص حمل بار که متناسب با وزن و حجم لیفتراک است صورت‌پذیرد، در این حالت خاموش نمودن موتور، پائین کشیدن شاخکها و کشیدن ترمزدستی الزامی است.
- ماده۴۰ـ برای جابجائی بارهای ناهمگن مشخص نمودن مرکز ثقل الزامی است و باید این مرکز ثقل در وسط شاخکها قرار گیرد.
- ماده۴۱ـ انجام کلیه امور تعمیراتی و همچنین جوشکاری بر روی بدنه، شاخکها و ملحقات لیفتراک به منظور از بین بردن ترکها و فرسودگی‌های سطحی ممنوع بوده و درصورت نیاز این امر فقط با نظارت شرکت سازنده مجاز است.
- ماده۴۲ـ به منظور جابجایی بارهائی که از ایستائی کاملی بر روی شاخکهای لیفتراک برخوردار نیستند باید از پالت‌های متناسب با نوع، جنس و حجم آن استفاده نمود.
- ماده۴۳ـ ایجاد زاویه منفی دکل برای جلوگیری از سقوط بار از روی شاخکهای لیفتراک الزامی است.
- ماده۴۴ـ قرارگیری نوک شاخکها بر روی زمین برای تخلیه بار الزامی است.
- ماده۴۵ـ در موقع حرکت یا روشن بودن لیفتراک بجز راننده، کسی حق‌حضور بر روی بدنه یا داخل اطاقک را ندارد.
- ماده۴۶ـ حضور، تردد و انجام هرگونه عملیات اجرائی و تعمیراتی در زیر شاخکها یا ملحقات لیفتراک ممنوع است.
- ماده۴۷ـ در فضاهای بسته که فاقد سیستم‌تهویه مناسب است، استفاده از لیفتراک‌های با موتور احتراقی ممنوع بوده و باید از لیفتراک‌های برقی استفاده گردد.
- ماده۴۸ـ در زمان تعویض یا شارژ سیلندر گاز لیفتراک و همچنین تعویض و بازدید باطری لیفتراک برقی کارگران مسئول مربوطه باید به وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار مجهز باشند.
- ماده۴۹ـ شارژ باطری لیفتراک‌های برقی باید در حضور مسئول مربوطه انجام گیرد.
- ماده۵۰ ـ صـندلی لیفتراک باید دارای شرایط ارگونومی مناسب بوده و بـه طور پیوسـته مورد بررسی قرار گرفته و در صورت مشاهده هرگونه عیب و نقـص، تعمیر یا تعویض گردد.
- ماده۵۱ ـ سقف و بدنه کابین لیفتراک باید از استحکام کافی برخوردار بوده و با توجه به نوع کار و شرایط محیطی، ایمنی راننده را تامین نماید.
- ماده۵۲ ـ برای حمل پاتیل‌های مذاب باید از لیفتراک‌هایی که به این منظور طراحی و ساخته شده‌اند، استفاده نمود.
- ماده۵۳ ـ توقف لیفتراک‌های گازی در مجاورت شعله‌های باز، راه پله، ورودی زیر زمین، کفشوی فاضلاب، چاله سرویس و کلیه اماکنی که احتمال تجمع گازهای ناشی از نشت گاز سیلندر لیفتراک را دارند، ممنوع است.
- ماده۵۴ ـ شیر گاز سیلندر لیفتراک گازی در زمان خاموش بودن باید بسته باشد.
- ماده۵۵ ـ به منظور پیشگیری از خطر انفجار و اشتعال، تعویض کپسول‌های گاز باید باموتورخاموش و در خارج از محیط سربسته کارگاهی و با نظارت سرپرست کارگاه و بارعایت کلیه مقررات ایمنی صورت پذیرد.
- ماده۵۶ ـ هنگـام حمل و جابجـائی بارها در سرازیری، راننده لیفتراک فقط مجـاز به حرکت با دنده‌عقب می‌باشد.
فصل چهارم: سایر مقررات
- ماده۵۷ ـ نصب لوح فلزی حاوی مشخصات فنی بر روی بدنه لیفتراک الزامی است.
- ماده ۵۸ ـ رعایت دستورالعمل‌های شرکت سازنده برای کلیه عملیات بهره‌برداری و تعمیرات لیفتراک الزامی است.
- ماده۵۹ ـ بارهایی که احتمال ریزش، لغزش و یا سُرخوردن آنها وجود دارد، باید بطور اطمینان بخشی مهار و سپس حمل گردند.
- ماده۶۰ ـ قراردادن بارها بر روی یکدیگر و یا داخل قفسه‌ها باید متناسب با ظرفیت بار و استقامت آنها باشد.
- ماده۶۱ ـ اخذ تائیدیه بازرسی فنی و سالیانه لیفتراک‌ها از شرکت سازنده و یا مراکز رسمی و معتبر مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی الزامی است.
- ماده۶۲ ـ استفاده از شعله باز برای نشت‌یابی گاز در لیفتراک‌های گازی اکیداً ممنوع است.
- ماده۶۳ ـ با عنایت به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران؛ کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداری‌کنندگان از ماشین‌های لیفتراک مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد حفاظتی و ایمنی که در کتابچه اطلاعات فنی لحاظ می‌شود، می‌باشند.
- ماده۶۴ ـ مسئولیت رعایت مقررات این آئین‌نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه به کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران کلیه خسارات وارده به زیان‌دیدگان می‌باشد.
این آیین‌نامه مشتمل بر ۴ فصل و ۶۴ ماده به استناد مواد ۸۵ و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۲۹/۸/۱۳۸۷ توسط شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ ۱۳/۱۱/۱۳۸۷ به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.
جمع بندی
لیفتراک‌ها نوعی از ماشین آلات هستند که در جا به جایی بار و محموله ها نقش بسیار مؤثری دارند هرچند استفاده نامناسب از این ماشین آلات موجب بروز خسارت وآسیب‌های جدی می‌شود.
نکات ایمنی از جمله لباس کار مناسب، میزان باربری، فاصله مناسب و … در حین کار با لیفتراک باید رعایت شود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
اپراتورها باید آموزش کامل دیده باشند و مهارت کافی برای کار با لیفتراک را داشته باشند.
بازرسی‌های لازم برای اطمینان از سالم بودن دستگاه باید به صورت روتین انجام شود. آیین نامه لیفتراک شامل ۴ فصل و ۶۴ ماده می باشد .
و در آخر، ایمنی نقش بسیار مؤثر و تعیین کننده ای در ساخت این ماشین آلات دارد.
تمامی عوامل یک مجموعه باید در رعایت کردن ایمنی همکاری لازمه را انجام دهند تا خطرات و حوادث به حداقل برسد.
